[INDOLOGY] seeking digitally-searchable Maitrī Upaniṣad

Lubomír Ondračka ondracka at ff.cuni.cz
Wed Feb 28 10:03:42 UTC 2024


I have the requested text from another source, typed in the 90' by late 
Sunder Hattangadi. It should be available at sanskritdocuments.org, but 
I did not find it there.

Best,
Lubomir

On 28.02.2024 9:50, Arlo Griffiths via INDOLOGY wrote:
> The requested text seems not to be available there.
> 
> I have on my computer a file for Thirteen Principal Upaniṣads, including 
> the requested text, typed by the late Muneo Tokunaga in 1989. It 
> contains the phrase "The copyright of this text belongs to M.T. 
> Duplication of the text allowed only under agreement." But since he has 
> generously made public so many other e-texts, I suppose he wouldn't have 
> minded this one being shared. So here it is. The transcription scheme 
> has not yet been normalized but I am sure some clever colleague can help 
> with this.
> 
> May I go off topic and ask if anyone knows whether there is any hope 
> that GRETIL can become active again, or whether some alternative 
> cumulative repository can be set up? Olliver Hellwig's recent 
> announcement of an e-text on his own github platform shows that we 
> really need a community-based solution.
> 
> Best wishes,
> 
> Arlo Griffiths
> 
> 
> 
> 
> ------------------------------------------------------------------------
> *From:* INDOLOGY <indology-bounces at list.indology.info> on behalf of 
> Victor Van Bijlert via INDOLOGY <indology at list.indology.info>
> *Sent:* Wednesday, February 28, 2024 2:22 AM
> *To:* Cicely A Bonnin <cicely.bonnin at utexas.edu>; 
> indology at list.indology.info <indology at list.indology.info>
> *Subject:* Re: [INDOLOGY] seeking digitally-searchable Maitrī Upaniṣad
> You could try this link perhaps:
> https://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.html#Upan 
> <https://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.html#Upan>
> 
> Sent from Outlook for Android <https://aka.ms/AAb9ysg>
> ------------------------------------------------------------------------
> *From:* INDOLOGY <indology-bounces at list.indology.info> on behalf of 
> Cicely A Bonnin via INDOLOGY <indology at list.indology.info>
> *Sent:* Wednesday, February 28, 2024 4:54:59 AM
> *To:* indology at list.indology.info <indology at list.indology.info>
> *Subject:* [INDOLOGY] seeking digitally-searchable Maitrī Upaniṣad
> Dear all,
> 
> I am looking for a digitally-searchable version of the Maitrī Upaniṣad, 
> aka Maitrāyaṇīya, etc. Does anyone have any leads?
> 
> With thanks,
> Cicely Bonnin
> 
> 
> Cicely Bonnin BSc, BEd, MA(Adv) /Qld/
> Visiting Fellow, South Asia Studies, Harvard University (2023-25)
> PhD candidate, Asian Studies, The University of Texas at Austin
> 
> 
> _______________________________________________
> INDOLOGY mailing list
> INDOLOGY at list.indology.info
> https://list.indology.info/mailman/listinfo/indology
-------------- next part --------------
%@@1
% File name             : maitri/itx
%--------------------------------------------
% Text title            : Maitri(Maitrayani) Upanishad
% Author                : Vedic Tradition
% Language              : Sanskrit
% Subject               : philosophy/religion/hinduism
% Description/comments  : #24/108; Sam Veda, Samanya Upanishad
% Transliterated by     : Sunder Hattangadi (sunderh at hotmail/com)
% Proofread by          : Sunder Hattangadi (sunderh at hotmail/com)
% Latest update         : July 24, 1999
% Send corrections to   : sanskrit at ceerful/com
%
% Special īnstructions  :
i1hdr,ijag/inc,itrans/sty,multicol/sty,iarticle/sty
% Transliteration scheme: ITRANS 5/2
% Site access           : http://sanskrit/gde/to
%			        http://vvv'lkhemy/com/sanskrit/
%			        ftp://jaguar/cs/utah/edu/private/sanskrit/sanskrittml
%-----------------------------------------------------
% The text is to be used for personal studies and researc only/
% Any use for commercial purpose is prohibited as a 'gentleman's' agreement/
%@@1
%
% Please ignore the folloving commands upto #indian and others vith
\ mark,
% which are needed for devanāgarī output and formatting/
%--------------------------------------------------------
%--------------------------------------------------------

\documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article}
#include=ijag/inc
#endvordvovel=
\portraitvide
\parindent=50pt                
\let\usedvng=\Largedvng      % for 1 column     
\pagenumbering{itrans} 
\def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\large #1}}
\def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule}
\def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines}
%%
\begin{document}\engtitle{// Maitri (Maitrayani) Upanishad//}##
\itxtitle{// maitrāyaṇyupaniṣat //}##\endtitles##
// maitrāyaṇyupaniṣat //

sāmavedīya sāmānya upaniṣat //
vairāgyotthabhaktiyuktabrahmamātraprabodhataḥ /
yatpadaṃ munayo yānti tattraipadamahaṃ mahaḥ //
āūṃ āpyāyantu mamāṅgāni vākprāṇaścakṣuḥ śrotamatho
balamindriyāṇi ca /
        sarvāṇi sarvaṃ brahmopaniṣadaṃ māhaṃ brahma nirākuryāṃ
mā mā brahma
nirākarodanirākaraṇamastvanirākaraṇaṃ mestu tadātmani nirate ya
upaniṣatsu
        dharmāste mayi santu te mayi santu //
āūṃ  śāntiḥ  śāntiḥ  śāntiḥ //
maitrāyaṇī kauṣitakī bṛhajjābālatāpanī /
kālāgnirudramaitreyī subālakṣuramantrikā /

[Cowells edition has an extra section at the beginning - 
brahmayajño vā eṣa yat pūrveṣāṃ cathanaṃ | tasmād yajñam āniścitvaitān agnīn ātmānam abhidhyāyet | sa pūrṇah khalu vā addhāvikalaḥ sampadyate yajñaḥ | kaḥ so 'bhidhyeyo 'yaṃ yaḥ prāṇākhyaḥ | tasyopākhyānaṃ ||1|| ] 


āūṃ bṛhadratho ha vai nāma rājā rājye jyeṣṭhaṃ putraṃ
nidhāpayitvedamaśāśvataṃ manyamānaḥ śārīraṃ
vairāgyamupeto'raṇyaṃ nirjagāma sa tatra paramaṃ tapa
āsthāyādityamīkṣamāṇa ūrdhvabāhustiṣṭhatyante sahasrasya
munirantikamājagāmāgnirivādhūmakastejasā
nirdahannivātmavidbhagavāñchākāyanya uttiṣṭhottiṣṭha varaṃ
vṛṇīśveti rājānamabravītsa tasmai namaskṛtyovāca
bhagavannāhamātmavittvaṃ tattvavicchṛṇumo vayaṃ sa tvaṃ no
brūhītyetadvṛtaṃ purastādaśakyaṃ mā pṛccha
praśnamaikṣvākānyānkāmānvṛṇīśveti śākāyanyasya
caraṇavabhimṛśyamāno rājemāṃ gāthāṃ jagāda // 1//
bhagavannasthicarmasnāyumajjāmāṃsaśukraśoṇitaśleṣmāśrudū
ṣite viṇmūtravātapittakaphasaṅghāte durgandhe
niḥsāre'smiñcharīre kiṃ kāmopabhogaiḥ // 2//
kāmakrodhalobhabhayaviṣāderṣyeṣṭaviyogāniṣṭasaṃprayogakṣu
tpipāsājarāmṛtyurogaśokādyairabhihate'smiñcharīre kiṃ
kāmopabhogaiḥ // 3//
sarvaṃ cedaṃ kṣayiṣṇu paśyāmo yatheme
daṃśamaśakādayastṛṇavannaśyatayodbhūtapradhvaṃsinaḥ // 4//
atha kimetairvā pare'nye mahādhanurdharāścakravartinaḥ
kecitsudyumnabhūridyumnendradyumnakuvalayāśvayauvanāśvavaddhiyā
śvāśvapatiḥ śaśabindurhāriścandro'mbarīṣo
nanūktasvayātiryayātinaraṇyokṣasenotthamaruttabharataprabhṛtayo
rājāno miṣato bandhuvargasya mahatīṃ śriyaṃ
tyaktvāsmāllokādamuṃ lokaṃ prayānti // 5//
atha kimetairvā pare'nye
gandharvāsurayakṣarākṣasabhūtagaṇapiśācoragagrahādīnāṃ
nirodhanaṃ paśyāmaḥ // 6//
atha kimetairvānyānāṃ śoṣaṇaṃ mahārṇavānāṃ śikhariṇāṃ
prapatanaṃ dhruvasya pracalanaṃ sthānaṃ vā tarūṇāṃ
nimajjanaṃ pṛthivyāḥ sthānādapasaraṇaṃ surāṇaṃ
so'hamityetadvidhe'sminsaṃsāre kiṃ
kāmopabhogairyairevāśritasyāsakṛdihāvartanaṃ dṛśyata
ityuddhartumarhasītyandhodapānastho bheka ivāhamasminsaṃsāre
bhagavaṃstvaṃ no gatistvaṃ no gatiḥ // 7// 

iti prathamaḥ prapāṭhakaḥ // [Cowell's edition: iti maitryupaniṣadi prathamaḥ prapāṭhakaḥ ]

atha bhagavāñchākāyanyaḥ suprīto'bravīdrājānaṃ mahārāja
bṛhadrathekṣvākuvaṃśadhvajaśīrṣātmajaḥ kṛtakṛtyastvaṃ
marunnāmno viśruto'sītyayaṃ vā va khalvātmā te katamo
bhagavānvarṇya iti taṃ hovāca iti // 1//
ya eṣo bāhyāvaṣṭambhanenordhvamutkrānto
vyathamāno'vyathamānastamaḥ praṇudatyeṣa ātmetyāha
bhagavānatha ya eṣa saṃprasādo'smāñcharīrātsamutthāya
paraṃ jyotirupasaṃpadya svena rūpeṇābhiniṣpadyata eṣa ātmeti
hovācaitadamṛtamabhayametadbrahmeti // 2//
atha khalviyaṃ brahmavidyā sarvopaniṣadvidyā vā rājannasmākaṃ
bhagavatā maitreyeṇa vyākhyātāhaṃ te
kathayiṣyāmītyathāpahatapāpmānastigmatejasa ūrdhvaretaso
vālakhilyā iti śruyante'thaite
prajāpatimabruvanbhagavañśakaṭamivācetanamidaṃ śarīraṃ
kasyaiṣa khalvīdR^śo mahimātīndriyabhūtasya
yenaitadvidhamidaṃ cetanavatpratiṣṭhāpitaṃ pracodayitāsya ko
bhagavannetadasmākaṃ brūhīti tānhovāca // 3//
yo ha khalu vācoparisthaḥ śrūyate sa eva vā eṣa śuddhaḥ
pūtaḥ śūnyaḥ śānto prāṇo'nīśatmā'nanto'kṣayyaḥ sthiraḥ
śāśvato'jaḥ svatantraḥ sve mahimni tiṣṭhatyanenedaṃ śarīraṃ
cetanavatpratiṣṭhāpitaṃ pracodayitā caiṣo'syeti te
hocurbhagavankathamanenedṛśenānicchenaitadvidhamidaṃ
cetanavatpratiṣṭhāpitaṃ pracodayitā caiṣo'syeti kathamiti
tānhovāca // 4//
sa vā eṣa sūkṣmo'grāhyo'dṛśyaḥ puruṣasaṃjñako
buddhipūrvamihaivāvartateṃ'śena suṣuptasyaiva buddhipūrvaṃ
nibodhayatyatha yoha khalu vāvāitasyāṃśo'yaṃ
yaścetanamātraḥ pratipūruṣaṃ kṣetrajñaḥ
saṅkalpādhyavasāyābhimānaliṅgaḥ prajāpatirviśvakṣastena
cetanenedaṃ śarīraṃ cetanavatpratiṣṭhāpitaṃ pracodayitā
caiṣo'syeti te hocurbhagavannīdṛśasya kathamaṃśena
vartanamiti tānhovāca // 5//
prajāpatirvā eṣo'gre'tiṣṭhatsa nāramataikaḥ sa
ātmanamabhidhyāyadbavhīḥ prajā asṛjatta asyaivātmaprabuddhā
aprāṇā sthāṇuriva tiṣṭhamānā apaśyatsa nāramata
so'manyataitāsaṃ pratibodhanāyābhyantaraṃ prāviśānītyatha sa
vāyumivātmānaṃ kṛtvābhyantaraṃ prāviśatsa eko nāviśatsa
pañcadhātmānaṃ pravibhajyocyate yaḥ prāṇo'pānaḥ samāna
udāno vyāna iti // 6//
atha yo'yamūrdhvamutkrāmatītyeṣa vāva sa prāṇo'tha
yoyamāvañcaṃ saṃkrāmatveṣa vāva so'pāno'tha yoyaṃ
sthaviṣṭhamannadhātumapāne sthāpayatyaṇiṣṭhaṃ cāṅge'ṅge
samaṃ nayatyeṣa vāva sa samāno'tha yo'yaṃ pītāśitamudgirati
nigiratīti caiṣa vāva sa udāno'tha yenaitāḥ śirā
anuvyāptā eṣa vāva sa vyānaḥ // 7//
athopāṃśurantaryāmyamibhavatyantaryāmamupāṃśumetayorantarāle
cauṣṇyaṃ māsavadauṣṇyaṃ sa puruṣo'tha yaḥ puruṣaḥ
so'gnirvaiśvānaro'pyanyatrāpyuktamayamagnirvaiśvānaro
yo'yamanantaḥ puruṣo yenedamannaṃ pacyate yadidamadyate
tasyaiṣa ghoṣo bhavati yadetatkarṇāvapidhāya śṛṇoti sa
yadotkramiṣyanbhavati nainaṃ ghoṣaṃ śṛṇoti // 8//
sa vā eṣa pañcadhātmānaṃ pravibhajya nihito guhāyāṃ
manomayaḥ prāṇaśarīro bahurūpaḥ satyasaṃ kalpa ātmeti sa vā
eṣo'sya hṛdantare tiṣṭhannakṛtārtho'manyatārthānasāni
tatsvānīmāni bhittvoditaḥ pañcabhī raśmibhirviṣayānattīti
buddhīndriyāṇi yānīmānyetānyasya raśmayaḥ karmendriyāṇyasya
hayā rathaḥ śarīraṃ mano niyantā prakṛtimayosya pratodanena
khalvīritaṃ paribhramatīdaṃ śarīraṃ cakramiva mṛte ca
nedaṃ śarīraṃ cetanavatpratiṣṭhāpitaṃ pracodayitā
caiṣo'syeti // 9//
sa vā eṣa ātmetyado vaśaṃ nīta iva sitāsitaiḥ
karmaphalairabhibhūyamāna iva pratiśarīreṣu
caratyavyaktatvātsūkṣmatvādadṛśyatvādagrāhyatvānnirmamatvā
ccānavastho'kartā kartevāvasthitaḥ // 10//
sa vā eṣa śuddhaḥ sthiro'calaścālepo'vyagro niḥspṛhaḥ
prekṣakavadavasthitaḥ svasya caritabhugguṇamayena
paṭenātmānamantardhīyāvasthita ity avasthita iti // 11//

 iti dvitīyaḥ prapāṭhakaḥ // [=Cowell's edition]
 
te hocurbhagavanyadyevamasyātmano mahimānaṃ sūcayasītyanyo
vā paraḥ ko'yamātmā sitāsitaiḥ karmaphalairabhibhūyamānaḥ
sadasadyonimāpadyata ityavācīṃ vordhvāṃ vā gataṃ
dvandvairabhibhūyamānaḥ paribhramatīti katama eṣa iti
tānhovāca // 1//
asti khalvanyo'paro bhūtātmā yo'yaṃ sitāsitaiḥ
karmaphalairabhibhūyamānaḥ sadasadayonimāpadyata ityavācīṃ
vordhvāṃ gatiṃ dvandvairabhibhūyamānaḥ
paribhramatītyasyopavyākhyānaṃ pañca tanmātrāṇi
bhūtaśabdenocyante pañca mahābhūtāni
bhūtaśabdenocyante'tha teṣāṃ yaḥ samudāyaḥ
śarīramityuktamatha yo ha khalu vāva śarīramityuktaṃ sa
bhūtātmetyuktamathāsti tasyātmā binduriva puṣkara iti sa vā
eṣo'bhibhūtaḥ
prākṛtyairguṇairityato'bhibhūtatvātsaṃmūḍhatvaṃ
prayātyasaṃmūḍhastvādātmasthaṃ prabhuṃ bhagavantaṃ
kārayitāraṃ nāpaśyadguṇaughaistṛpyamānaḥ
kaluṣīkṛtāsthiraścañcalo lolupyamānaḥ saspṛho
vyagraścābhimānatvaṃ prayāta ityahaṃ so mamedamityevaṃ
manyamāno nibadhnātyātmanātmānaṃ jālenaiva khacaraḥ
kṛtasyānuphalairabhibhūyamānaḥ paribhramatīti // 2//
athānyatrāpyuktaṃ yaḥ kartā so'yaṃ vai bhūtātmā karaṇaiḥ
kārayitāntaḥpuruṣo'tha yathāgnināyaḥpiṇḍo vābhibhūtaḥ
kartṛbhirhanyamāno nānātvamupaityevaṃ vāva khalvasau
bhūtātmāntaḥpuruṣeṇābhibhūto guṇairhanyamāno
nānātvamupaityatha yattriguṇaṃ caturaśītilakṣayonipariṇataṃ
bhūtatriguṇametadvai nānātvasya rūpaṃ tāni ha vā imāni
guṇāni puruṣeṇeritāni cakramiva cakriṇetyatha yathāyaḥpiṇḍe
hanyamāne nāgnirabhibhūyatyevaṃ nābhibhūyatyasau
puruṣo'bhibhūyatyayaṃ bhūtātmopasaṃśliṣṭatvāditi // 3//
athānyatrāpyuktaṃ śarīramidaṃ maithunādevodbhūtaṃ
saṃvidapetaṃ niraya eva mūtradvāreṇa
niṣkrāmantamasthibhiścitaṃ māṃsenānuliptaṃ
carmaṇāvabaddhaṃ viṇmūtrapittakaphamajjāmedovasābhiranyaiśca
malairbahubhiḥ paripūrṇaṃ kośa ivāvasanneti // 4//
athānyatrāpyuktaṃ saṃmoho bhayaṃ viṣādo nidrā tandrī vraṇo
jarā śokaḥ kṣutpipāsā kārpaṇyaṃ krodho nāstikyamajñānaṃ
mātsaryaṃ vaikāruṇyaṃ mūḍhatvaṃ nirvrīḍatvaṃ
nikṛtatvamuddhātatvamasamatvamiti tāmasānvitastṛṣṇā sneho
rāgo lobho hiṃsā ratirdṛṣṭivyāpṛtatvamīrṣyā
kāmamavasthitatvaṃ cañcalatvaṃ jihīrṣārthopārjanaṃ
mitrānugrahaṇaṃ parigrahāvalambo'niṣṭeṣvindriyārtheṣu
dviṣṭiriṣṭeśvabhiṣaṅga iti rājasānvitaiḥ paripūrṇa
etairabhibhūta ityayaṃ bhūtātmā
tasmānnānārūpāṇyāpnotīty āpnotīti // 5// 

iti tṛtīyaḥ prapāṭhakaḥ // [=Cowell's edition]

te ha khalvathordhvaretaso'tivismitā atisametyocurbhagavannamaste
tvaṃ naḥ śādhi tvamasmākaṃ gatiranyā na vidyata ityasya
ko'tithirbhūtātmano yenedaṃ hitvāmanyeva sāyujyamupaiti
tānhovāca // 1//
athānyatrāpyuktaṃ mahānadīṣūrmaya iva nivartakamasya
yatpurākṛtaṃ samudraveleva durnivāryamasya mṛtyorāgamanaṃ
sadasatphalamayairhi pāśaiḥ paśuriva baddhaṃ
bandhanasthasyevāsvātantryaṃ yamaviṣayasthasyaiva
bahubhayāvasthaṃ madironmatta ivāmodamamadironmattaṃ pāpmanā
gṛhīta iva bhrāmyamāṇaṃ mahoragadaṣṭa iva vipadṛṣṭaṃ
mahāndhakāra iva rāgāndhamindrajālamiva māyāmayaṃ svapnamiva
mithyādarśanaṃ kadalīgarbha ivāsāraṃ naṭa iva kṣaṇaveṣaṃ
citrabhittiriva mithyāmanoramamityathoktam // śabdasparśādayo
ye'rthā anarthā iva te sthitāḥ / yeṣvāsaktastu bhūtātmā na
smarecca paraṃ padam // 2//
ayaṃ vā va khalvasya pratividhirbhūtātmano yadyeva
vidyādhigamasya dharmasyānucaraṇaṃ svāśrameṣvānukramaṇaṃ
svadharma eva sarvaṃ dhatte
stambhaśākhevetarāṇyanenordhvabhāgbhavatyanyathadhaḥ patatyeṣa
svadharmābhibhūto yo vedeṣu na svadharmātikrameṇāśramī
bhavatyāśrameṣvevāvasthitastapasvī cetyucyata etadapyuktaṃ
nātapaskasyātmadhyāne'dhigamaḥ karmaśuddhirvetyevaṃ hyāha //
tapasā prāpyate sattvaṃ sattvātsamprāpyate manaḥ /
manasā prāpyate tv ātmā hy ātmāpattyā nivartata iti // 3//

[The following section is not placed here in Cowell's edition, which continues with 'asti brahmeti brahmavidyāvid abravīd brahmadvāram idam ity evaitad āha yas tapasāpahatapāpmā oṃ brahmaṇo mahimety evaitad āha yaḥ suyukto 'jaraṃ cintayati tasmād vidyayā tapasā cintayā copalabhyate brahma | sa brahaṇaḥ para etā bhavaty adhidaivatvaṃ devebhyaś cety akṣayyam aparimitam anāmayaṃ sukham aśnute ya evaṃ vidvān anena trikeṇa brahmopāste | atha yaiḥ paripūrṇo 'bhibhūto 'yaṃ rathitaś ca tair vaiva muktas tv ātmann eva sāyojyam upaiti ||4|| ... ||5|| ... ||6||
[Cowell's edition iti maitryupaniṣadi caturthaḥ prapāṭhakaḥ]

[Cowell's edition places the following section in ch 6]
atraite ślokā bhavanti //
yathā nirindhano vahniḥ svayonāvupaśāmyati /
tathā vṛttikṣayāccittaṃ svayonāvupaśāmyati // 1//
svayonāvupaśāntasya manasaḥ satyagāminaḥ /
indriyārthāvimūḍhasyānṛtāḥ karmavaśānugāḥ // 2//
cittameva hi saṃsārastatprayatnena śodhayet /
yaccittastanmayo bhavati guhyametatsanātanam // 3//
cittasya hi prasādena hanti karma śubhāśubham /
prasannātmātmani sthitvā sukhamavyayamaśnute// 4//
samāsaktaṃ yadā cittaṃ jantorviṣayagocare /
yadyevaṃ brahmaṇi syāttatko na mucyeta bandhanāt // 5//
mano hi dvividhaṃ proktaṃ śuddhaṃ cāśuddhameva ca /
aśuddhaṃ kāmasaṅkalpaṃ śuddhaṃ kāmavivarjitam // 6//
layavikṣeparahitaṃ manaḥ kṛtvā suniścalam /
yadā yāty amanībhāvaṃ tadā tatparamaṃ padam // 7//
tāvadeva niroddhavyaṃ hṛdi yāvatkṣayaṃ gatam /
etajjñānaṃ ca mokṣaṃ ca śeṣāstu granthavistarāḥ // 8//
samādhinirdhūtamalasya cetaso
       niveśitasyātmani yatsukhaṃ labhet /
na śakyate varṇayituṃ girā tadā
       svayaṃ tadantaḥkaraṇena gṛhyate // 9//
apāmapo'gniragnau vā vyomni vyoma na lakṣayet /
evamantargataṃ cittaṃ puruṣaḥ pratimucyate // 10//
mana eva manuṣyāṇāṃ kāraṇaṃ bandhamokṣayoḥ /
bandhāya viṣayāsaktaṃ muktyai nirviṣayaṃ smṛtamiti // 11//

[Cowell's edition - beginning of chapter 5]
atha yatheyaṃ kautsāyanistutiḥ //
tvaṃ brahmā tvaṃ ca vai viṣṇustvaṃ rudrastvaṃ prajāpatiḥ /
tvamagnirvaruṇo vāyustvamindrastvaṃ niśākaraḥ // 12//
tvaṃ manustvaṃ yamaśca tvaṃ pṛthivī tvamathācyutaḥ /
svārthe svābhāvike'rthe ca bahudhā tiṣṭhase divi // 13//
viśveśvara namas tubhyaṃ viśvātmā viśvakarmakṛt /
viśvabhugviśvamāyastvaṃ viśvakrīḍāratiḥ prabhuḥ // 14//
namaḥ śāntātmane tubhyaṃ namo guhyatamāya ca /
acintyāyāprameyāya anādinidhanāya ceti // 15// // 4// [Cowell 5.1]
tamo vā idamekamāsa tatpaścātpareṇeritaṃ viṣayatvaṃ
prayātyetadvai rajaso rūpaṃ tadrajaḥ khalvīritaṃ viṣamatvaṃ
prayātyetadvai tamaso rūpaṃ tattamaḥ khalvīritaṃ tamasaḥ
samprāsravatyetadvai sattvasya rūpaṃ tatsattvameveritaṃ
tatsattvātsaṃprāsravatsoṃ'śo'yaṃ yaścetanamātraḥ
pratipuruṣaṃ kṣetrajñaḥ saṅkalpādhyavasāyābhimānaliṅgaḥ
prajāpatistasya proktā agryāstanavo brahmā rudro viṣṇurityatha
yo ha khalu vāvāsya rājasoṃ'śo'sau sa yo'yaṃ brahmātha yo ha
khalu vāvāsya tāmasoṃ'śo'sau sa yo'yaṃ rudro'tha yo ha
khalu vāvāsya sātvikoṃ'śo'sau sa evaṃ viṣṇuḥ sa vā eṣa
ekastridhābhūto'ṣṭadhaikādaśadhā dvādaśadhāparimitadhā
codbhūta udbhūtatvādbhūteṣu carati pratiṣṭhā
sarvabhūtānāmadhipatirbabhūvetyasāvātmāntarbahiścāntarbahis ca // 5// [Cowell's edition 5.2 - iti maitryupaniṣadi pañcamaḥ prapāṭhakaḥ]

iti caturthaḥ prapāṭhakaḥ // [beginning of ch 6 in Cowell's ed.]

dvidhā vā eṣa ātmānaṃ bibhartyayaṃ yaḥ prāṇo
yaścāsāvādityo'tha dvau vā etāvāstāṃ pañcadhā
nāmāntarbahiścāhorātre tau vyāvartete asau vā ādityo
bahirātmāntarātmā prāṇo bahirātmā gatyāntarātmanānumīyate
/ gatirityevaṃ hyāha yaḥ
kaścidvidvānapahatapāpmādhyakṣo'vadātamanāstanniṣṭha
āvṛttacakṣuḥ so'ntarātmāgatyā bahirātmano'numīyate
gatirityevaṃ hyāhātha ya eṣo'ntarāditye hiraṇmayaḥ puruṣo
yaḥ paśyati māṃ hiraṇyavatsa eṣo'ntare hṛtpuṣkara
evāśrito'nnamatti // 1//
atha ya eṣo'ntare hṛtpuṣkara evāśrito'nnamatti sa
eṣo'gnirdivi śritaḥ sauraḥ kālākhyo'dṛśyaḥ
sarvabhūtānnamatti kaḥ puṣkaraḥ kimayaṃ veda vā va
tatpuṣkaraṃ yo'yamākāśo'syemāścatasro diśaścatasra
upadiśaḥ saṃsthā ayamarvāgagniḥ parata etau
prāṇādityāvetāvupāsītomityakṣareṇa vyāhṛtibhiḥ sāvitryā
ceti // 2//
dve vāva brahmaṇo rūpe mūrtaṃ cāmūrtaṃ cātha yanmūrtaṃ
tadasatyaṃ yadamūrtaṃ tatsatyaṃ tadbrahma yadbrahma
tajjyotiryajjyotiḥ sa ādityaḥ sa vā eṣa omityetadātmā sa
tredhātmānaṃ vyakuruta omiti tisro mātrā etābhiḥ sarvamidamotaṃ
protaṃ caivāsminnityevaṃ hyāhaitadvā āditya omityevaṃ
dhyāyaṃstathātmānaṃ yuñjīteti // 3//
athānyatrāpyuktamatha khalu ya udgīthaḥ sa praṇavo yaḥ praṇavaḥ
sa udgītha ityasāvāditya udgītha eva praṇava ityevaṃ
hyāhodgīthaḥ praṇavākhyaṃ praṇetāraṃ nāmarūpaṃ vigatanidraṃ
vijaramavimṛtyuṃ punaḥ pañcadhā jñeyaṃ nihitaṃ
guhāyāmityevaṃ hyāhordhvamūlaṃ vā ābrahmaśākhā
ākāśavāyvagnyudakabhūmyādaya ekenāttametadbrahma
tattasyaitatte yadasāvāditya omityetadakṣarasya
caitattasmādomityanenaitadupāsītājasramityeko'sya rasaṃ
bodhayīta ityevaṃ hyāhaitadevākṣaraṃ puṇyametadevākṣaraṃ
jjñātvā yo yadicchati tasya tat // 4//
athānyatrāpyuktaṃ stanayatyepāsya tanūryā omiti
strīpuṃnapuṃsakamiti liṅgavatyeṣāthāgnirvāyurāditya iti
bhāsvatyeṣātha rudro viṣṇurityadhipatirityeṣātha gārhapatyo
dakṣaṇāgnirāhavanīya iti mukhavatyeṣātha ṛgyajuḥsāmeti
vijānātyeṣatha bhūrbhuvasvariti lokavatyeṣātha bhūtaṃ
bhavyaṃ bhaviṣyaditi kālavatyeṣātha prāṇo'gniḥ sūryaḥ iti
pratāpavatyeṣāthānnamāpaścandramā ityāpyāyanavatyeṣātha
buddhirmano'haṅkāra iti cetanavatyeṣātha prāṇo'pāno vyāna
iti prāṇavatyeke tyajāmītyuktaitāha prastotārpitā
bhavatītyevaṃ hyāhaitadvai satyakāma paraṃ cāparaṃ ca
yadomityetadakṣaram iti // 5//
atha vyāttaṃ vā idamāsītsatyaṃ prajāpatistapastaptvā
anuvyāharadbhūrbhuvaḥsvarityeṣā hātha prajāpateḥ sthaviṣṭhā
tanūrvā lokavatīti svarityasyāḥ śiro nābhirbhuvo bhūḥ pādā
ādityaścakṣurāyattaḥ puruṣasya mahato mātrāścakṣuṣā
hyayaṃ mātrāścariti satyaṃ vai cakṣurakṣiṇyupasthito hi
puruṣaḥ sarvārtheṣu
vadatyetasmādbhūrbhuvaḥsvarityupāsītānnaṃ hi
prajāpatirviśvātmā viśvacakṣurivopāsito bhavatītyevaṃ
hyāhaiṣā vai prajāpatirviśvabhṛttanūretasyāmidaṃ
sarvamantarhitamasmi/cṃśca sarvasminneṣāntarhiteti
tasmād eṣopāsīteti // 6//
tatsaviturvareṇyamityasau vā ādityaḥ savitā sa vā evaṃ
pravaraṇāya ātmakāmenetyāhurbrahmavādino'tha bhargo devasya
dhīmahīti savitā vai te'vasthitā yo'sya bhargaḥ kaṃ
sañcitayāmītyāhurbrahmavādino'tha dhiyo yo naḥ pracodayāditi
buddhayo vai dhiyastā yo'smākaṃ
pracodayādityāhurbrahmavādino'tha bharga iti yo ha vā
asminnāditye nihitastārake'kṣiṇi caiṣa bhargākhyo
bhābhirgatirasya hīti bhargo bharjati vaiṣa bharga iti
brahmavādino'tha bharga iti bhāsayatīmā/cṃllokāniti
rañjayatīmāni bhūtāni gacchata iti
gacchatyasminnāgacchatyasmā imāḥ
prajāstasmādbhārakatvādbhargaḥ śatrūnsūyamānatvātsūryaḥ
savnātsavitā dānādādityaḥ
pavanātpāvamāno'thāyo'thāyanādāditya ityevaṃ hyāha
khalvātmanātmāmṛtākhyaścetā mantā gantā sraṣṭā
nandayitā kartā vaktā rasayitā ghrātā sparśayitā ca
vibhuvigrahe sanniṣṭhā ityevaṃ hyāhātha yatra dvaitībhūtaṃ
vijñānaṃ tatra hi śṛṇoti paśyati jighratīti rasayate caiva
sparśayati sarvamātmā jānīteti yatrādvaitībhūtaṃ vijñānaṃ
kāryakāraṇanirmuktaṃ nirvacanamanaupamyaṃ nirupākhyaṃ kiṃ
tadaṅga vācyam // 7//
eṣa hi khalvātmeśānaḥ śaṃbhurbhavo rudraḥ
prajāpatirviśvasṛḍḍhiraṇyagarbhaḥ satyaṃ prāṇo haṃsaḥ śānto
viṣṇurnārāyaṇo'rkaḥ savitā dhātā samrāḍindra induriti ya
eṣa tapatyagninā pihitaḥ sahasrākṣeṇa hiraṇmayenānandenaiṣa
vāva vijijñāsitavyo'nveṣṭavyaḥ sarvabhūtebhyo'bhayaṃ
dattvāraṇyaṃ gatvātha
bahiḥkṛtendriyārthānsvaśarīrādupalabhate'thainamiti
viśvarūpaṃ hariṇaṃ jātavedasaṃ parāyaṇaṃ jyotirekaṃ
tapantam / sahasraraśmiḥ śatadhā vartamānaḥ prāṇaḥ
prajānāmudayatyeṣa sūryaḥ // 8// 

iti pañcamaḥ prapāṭhakaḥ //
āūṃ āpyāyantviti śāntiḥ //
iti maitrāyaṇyupaniṣatsamāptā //

[Cowell's edition continues...
tasmād vā eṣa ubhayātmaivaṃ vidātmann evābhidyāyat yātmann eva yajatīti dhyānaṃ prayojasthaṃ mano vidvadbhiṣṭhutaṃ manaḥpūtim ucchiṣṭopahatam ity anena tatpāvayet | mantraṃ paṭhati | ucchiṣṭocchiṣṭhopahataṃ yac ca pāpena dattaṃ mṛtasūtakādvā vasoḥ pavitram agniḥ savituś ca raśmayaḥ punan tv annaṃ mama duṣkṛtañ ca yad anyat | adibhiḥ purastāt paridadhāti | prāṇāya svāhāpānāya svāhā vyānāya svāhā samānāya svāhodānāya svāheti pañcabhir abhijuhoti | athāvaśiṣṭaṃ yatavāgaśnātyato 'dbhir bhūya evopariṣṭāt paridadhātyācānto bhūtvātmojyānaḥ prāṇo 'gnir viśvo 'sīti ca dvābhyāmātmānam abhidhyāyet | prāṇo 'gniḥ paramātmā vai pañcavāyuḥ samāśritaḥ | sa prītaḥ prīṇātu viśvaṃ viśvabhuk | viśvo 'si vaiśvānaro 'si viśvaṃ tvayā dhāryate jāyamānaṃ | viśantu tvām āhutayaś ca sarvāḥ prajās tatra yatra viśvāmṛto 'sīti | evaṃ na vidhinā khalv anenāttānnatvaṃ punar upaiti || 6|| ... ||10||


##
\medskip\hrule\obeylines
Encoded by Sunder Hattangadi (sunderh at hotmail/com)
{\rm Please send corrections to sanskrit at ceerful/com}
{\rm Last updated \today}
\end{document}


More information about the INDOLOGY mailing list